Moeder Ganges geeft en neemt

Dag allemaal,
Bedankt voor jullie leuke reacties. En fijn dat mijn verhalen gelezen worden. Het is soms wat moeilijk in te schatten of een verhaal leuk is, of te lang en daardoor wat saai. Jørgen de onderwijzers zitten meestal in de 3e of 4e kaste. Een hoofd van een school zou ook nog in de 2e kaste kunnen zitten. 

Het is een erg interessant systeem dat voor ons onvoorstelbaar is. Aan de andere kant geeft het in een hectische land als India zeker duidelijkheid. In de grote steden is het kaste systeem (gelukkig) steeds meer aan het vervagen, maar op het platteland en in Varanasi nog helemaal niet. 

Mijn verhaal had kunnen gaan over de Taj Mahal, die wij veelvuldig hebben gezien. Eerst bij zonsopgang, toen van de overkant van de rivier bij zonsondergang en als laatste bij maanlicht. Erg magisch, alhoewel de smog letterlijk wat roet in het eten gooide. 
Ik had ook door kunnen gaan met de stag Agra, wat een hectische, smerige, ondoorzichtige, maar fascinerende stad is.
Misschien had ik moeten vertellen over de leuke stad Puskar waar we rondom een meer vele hindoeïstische rituelen konden bezichtigen. Veel van die rituelen zagen we weer terug in Varanasi. Lachen was de aap die ons restaurant binnensprong en over de hoofden van een aantal groepsleden het pand weer verliet. De nachttrein was ook een beleving die een verhaal op kan leveren, maar ik ga me beperken tot Varanasi. Deze stad heeft namelijk de spiritualiteit van 10x Puskar, het hectische (iets minder) van Agra, meer apen rondom restaurants en een mooiere beleving dan de trein. Dus daar gaat ie:

Er zijn van de magische, fascinerende of legendarische plaatsen waar je ooit eens geweest wil zijn. De een heeft het met Parijs (père la chaise), een ander met Stongehenge en er zijn er die piramides ooit willen zien. Met al deze plaatsen heb ik dat ook, maar Varanasi staat wel iets hoger nog. Waarom? Het magische gaat er bij mij uit van de spiritualiteit die er heerst. Niet dat ik zelf wil zweven, maar anderen in een bepaalde trance zien vind ik fascinerend. Maar misschien is het ook wel de samenkomst van leven en dood die me trekt. Voelen hoe het zal zijn in de nabijheid van het leven (Moeder Ganges) en de dood (lijkverbrandingen) . Wellicht is ook deze reis voor mij een spirituele tocht naar iets in mijzelf, zoals dat bij velen is die naar India vertrekken. Varanasi zet je in ieder geval voldoende aan het denken. 

De afgelopen twee dagen hebben we veel gezien en gedaan in deze stad en ook morgen hebben we nog een programma. Toch is dit verblijf nu al onvergetelijk als het gaat om de indrukken. 
Aan de oevers van de Ganges zijn in totaal 84 ghats gebouwd. Dit zijn trappen die vaak vanuit een tempel naar de Ganges lopen. Er zijn een aantal van deze ghats heilig omdat daar iets gebeurd is dat goddelijk is. Zo is er de Shivaghat, waar volgens de hindoes Shiva zijn oorbel is verloren. En zo zijn er nog meer ghats die een bepaalde betekenis hebben. Al deze ghats worden massaal bezocht en mensen baden hier in de rivier. Een vreemde gebeurtenis wanneer je bedenkt dat in diezelfde rivier riolen, lijken en afvalwater van zware industrie wordt gedumpt. Mensen baden niet alleen, ze drinken het water, gebruiken het om zichzelf (of kleren) in te wassen of om de tanden in te wassen. Maar dat is toch hartstikke smerig? Ja en nee... Ja, want vooral de zware industrie vormt een gevaar voor de gezondheid, de andere twee dumpingen vallen mee. Het water stroomt genoeg om reinigend te werken. Nee, want de hindoes geloven dat Moeder Ganges een helende werking heeft. En vraag het een willekeurige bewoner van Varanasi en hij zal zeggen dat er nog nooit iemand ziek is geweest van het water van de Ganges. Mij verbaasde vooral de hoeveelheid troep die er in de rivier lag. Uiteraard bleef dit allemaal hangen bij de aangemeerde boten of stenen dokken. 
Wandelend langs de Ganges kom je vele verschillende mensen tegen. De oevers van de Ganges trekt bedelaars, die hopen dat mensen in hun spirituele moment ook een duit over hebben voor de armen, zonder armen of andere ledematen. Maar ook enkele kindjes worden op pad gestuurd. Dan zijn er nog de masseurs die vrolijk een hand uitsteken en 'namaste' zeggen. Een nietsvermoedende toerist voelt de hand zich vastschroeven en je blijkt de eerste fase van de massage mee te maken. Wanneer je je losgerukt hebt vragen ze bebaarde mannen nog om geschoren te worden. Met een ferme 'no thank you!' staat de souvenir verkoper je al aan te kijken met zielige hertogen. "you want postcards" of andere zaken. Wanneer je hebt geconcludeerd dat je hier eigenlijk niet voor bent gekomen zie je in je ooghoeken mannen in oranje pakken. Ze hebben een baard en hebben hun lange haar al geruime tijd niet gewassen. Op het vaak getekende gezicht lijkt het voorhoofd op een straat die door kinderen is bewerkt met stoepkrijt. De vorm en de richting van de strepen geven aan waar deze sadoe voor staat. Welke god hij belangrijk vindt is te lezen. 3 strepen horizontaal Shiva en over dwars is het vaak een volgeling van Vishnu. Wanneer je klaar bent met deze beslommeringen in je hoofd geven enkele van hen dubbele signalen. Met de ene hand lijkt hij je te zegenen (oh fijn) en met de andere lijkt hij te bedelen (oh shit). Deze mannen zijn brahma (zie mijn vorige verhaal) en leven zonder verbonden te zijn. In het Engels worden ze Holy men genoemd. Ze spenderen hun tijd met yoga, mantra's zingen en mensen bijstaan in de weg naar het juiste leven. Het geloof is op het moment dat je tegenover hem staan overigens meer pragmatisch dan spiritueel. Want je mag een foto maken en hem dan geld geven. 
De laatste bijzondere mensen zijn de westerlingen die 'bekeerd' zijn. Het is vreemd gezicht (en ik ben best wel wat gewend) wanneer er blanke mannen met een serene lach en en afwezige blik rondlopen in een oranje gewaad van een holy man. Soms zie je ze in de stad mediteren en dan kan ik toch een glimlach niet onderdrukken. Maar goed, ieder zijn eigen ding natuurlijk.

Toen mijn groep en ik eenmaal wat verder gingen lopen was een van de volgende stops de burning ghats. Dit is de plaats waar de lijkverbrandingen plaats vinden. We werden uitgenodigd in een sterfhuis door een priester die de ceremonie van een overledene begeleid. Met een klinische nuchterheid vertelde hij de procedures. Hier een korte (ik en kort) samenvatting.
Het sterfhuis is voor mensen die naar Varanasi zijn vertrokken zonder familie. Dit kan zij dat ze geen familie hebben of omdat de familie niet omkijkt naar vader of moeder. Meestal is het het eerste. Deze mensen worden op hun laatste dagen geholpen in het sterfhuis om de laatste dagen nog aangenaam te maken. De locatie van het sterfhuis is boven de plaats waar de lijkverbrandingen plaats vinden. Gelukkig zijn er maar weinig mensen die het sterfhuis nodig hebben. De meesten worden begeleid door familie. 
Iedere dag vinden er circa 300 crematies plaats. Deze crematies gaan via vastgelegde rituelen. De processie begint in een tempel, daar wordt de overleden in witte doeken gewikkeld en daaromheen gaat een kleurige doek. Meestal worden de mensen in hun mooiste kleding en vaak nog met sieraden naar de crematieplaats gebracht. In een kleine processie wordt de overledene naar de ghat gebracht. Vanaf de ghat wordt de overledene eerst in de rivier gebracht. Het laatste reinigende bad vindt plaats. Het lichaam wordt op een baar gemaakt van bamboe op hout gelegd. Dit is speciaal hout, het komt van een plaats 600km van Varanasi vandaan. Het zorgt ervoor dat de geur van het verbrande lichaam wordt geneutraliseerd. Het is voor Indiërs vrij duur met 250 roepies per kilo (€3,75). Voor een crematie hebt je ruim 300 kilo nodig. Eenmaal op de brandstapel gaat de oudste zoon van de familie (met kaalgeschoren hoofd, dit is onderdeel van het ritueel) naar het eeuwige vuur. Hier haalt hij met een aantal takken het vuur op waarmee hij de crematie in gang zal zetten. Bij al deze rituelen wordt er niet gehuild, wang dag zou de ziel van de overledene verstoren. Hierom zijn er ook geen vrouwen bij de crematie, deze zouden te emotioneel zijn. Wanneer de crematie begint duurt het circa 2,5 à 3uur en dan is het lichaam gecremeerd. De oudste zoon haalt dan water uit de Ganges en gooit 4 kannen water over de crematie plaats. Dan gaat hij naar de plaats waar de resten van de overledene nog liggen, want schijnbaar brandt niet alles weg, en gooit hij bij mannen het borstbeen en bij vrouwen een deel van de onderste rug in de Ganges. Voor de laatste keer haalt hij water in de kan van klei. Deze gooit hij dan over de schouder in het as. De kan breekt en hiermee wordt de relatie met de overledene ook verbroken. Terwijl de familie zich gaat baden in de ghat ernaast, om zich te reinigen, blijft het as van de overledene liggen. Dan komen de dalits (onaanraakbaren, zie mijn vorige verhaal) en zij maken de plaats klaar voor de volgende crematie. Het as wordt richting de Ganges geveegd en daar wordt het as gezeefd. Dit in de hoop dat er nog sieraden, juwelen of goud tussen zit. Dit geven ze af aan een man die onaanraakbaar is, en dit heeft afgedwongen. De man woont in een enorm paleis in de stad. Rijk van alles wat hij vindt. Vraagt de familie dit dan niet op? Nee, zeker niet, want wanneer de relatie is verbroken is de overledene onrein.

Phoe, daar sta je dan, vanaf een balkon uitkijkend over ongeveer 12 verschillende crematies. Alle net uitgelegde rituelen zie je onder je plaats vinden. Uit respect mochten er geen foto's worden gemaakt. Heel logisch natuurlijk. En toch was er iets wat er aan mij knaagde. De rituelen vind ik fascinerend en de symbolische verbreking van de band ontroerend, maar wat me intrigeerde is de pragmatistische aan het geheel. Het lijkt zo'n 'gewoon' onderdeel van het leven, dat ik bijna zou verwachten dat we uitgenodigd zouden worden. Natuurlijk maak maar foto's! De dood heeft hier een volledig andere betekenis. Het is onderdeel van het leven. Geen grootste gebaren die wij in onze christelijke gemeenschap kennen bij een begrafenis. En dan de rituelen die voornamelijk door de familie worden uitgevoerd. Het lijkt allemaal heel vanzelf sprekend. Wij als toeristen mogen dan geen foto's maken, maar er waren wel mensen die de ghat op mochten. En met onze boot later die dag hebben we een kwartier daar gelegen.
Dit alles ging door me heen daar op het balkon terwijl de rook in mijn ogen prikte.

Dan twee laatste vragen denk ik die er nu rijzen. Waarom de Ganges? En wordt iedereen gecremeerd? De eerste vraag is zo simpel, maar daardoor ook zo moeilijk. Het ultieme doel van een hindoe is om verlost te worden van het aardse. Hiervoor moet je normaal gesproken een cyclus van reïncarnatie doorlopen en door goed te leven kun je in een volgend leven wellicht een kaste hoger komen. Uiteindelijk kun je brahma worden en verlost worden door te leven als priester, sadoe of op een andere manier. Nu is er een snellere methode en deze gaat via de Ganges. Wie hier wordt gecremeerd is direct verlost van het aardse. De Ganges reinigt de ziel en het nirvana wacht!
De tweede vraag is ook simpel en soms ingewikkeld. Er zijn een aantal omstandigheden waarin iemand niet gecremeerd wordt, maar met een steen om het lichaam de rivier ingaat. Deze omstandigheden zijn de volgende: - sadoe, deze leeft al zuiver en hoeft niet gezuiverd te worden. Dit geldt ook voor kinderen. Zij zijn zuiver tot 16 jaar voor jongens en bij meisjes tot het moment dat ze menstrueren. Dan zijn er nog de zwangere vrouwen, mochten zij overlijden dan zorgt de baby voor zuiverheid. Vreemd in deze rij zijn de laatste twee: wanneer je gebeten bent door een slang (verschijning van Shiva, dus zuiverend) en dat is dan ook de doodsoorzaak, dan ga je ook met een touw om je lichaam de plomp in. Als laatste zijn er nog alle dieren. Zij zijn allemaal zuiver (?) en gaan ook op deze manier naar de bodem van de Ganges. 

Met al deze verhalen in het achterhoofd wordt een boottocht over de Ganges erg bijzonder en kijk ik op een hele andere manier om me heen. Zo dreef er een lichaam in de rivier, waar mijn gids me lachend op wees. En weer dacht ik "ja, de dood hoort hier bij het leven!"

Met dit verhaal sluit ik af...ik heb nog veel meer beleefd en ga waarschijnlijk nog meer beleven, dus hopelijk lezen jullie dit verhaal met plezier!

Liefs en Namaste
Martijn