Verschillen en overeenkomsten

Lieve lezers van mijn blog,
Inmiddels ben ik weer terug in het land en terug bij mijn lieve meisjes. Het was heerlijk om ze weer terug te zien en te merken dat ik zo gelukkig van Olivia en Ines word. Thuiskomen heeft wel iets bijzonders. Het gevoel dat je heel veel gemist hebt, maar ook een situatie waar je zo weer in opgeslurpt wordt. We hebben gedeeld wat we hebben beleefd en konden weer door met genieten van elkaar.
De reis naar Jordanië heeft weer bevestigd wat ik zo leuk vind aan reizen. Nieuwe mensen ontmoeten en op een soort ongedwongen manier verhalen te delen. Naast de vele verhalen van mijn groepsleden waren er ook de verhalen van de verschillende Jordaniërs die mij weer meer inzicht hebben gegeven in de bijzondere wereld waarin we leven. We leven allemaal met onze eigen normen en waarden en volgens gewoontes die we van jongs af aan mee hebben gekregen. In dit verhaal wil ik graag ingaan op de verschillen tussen de Arabische gewoontes en deze tegen mijn eigen gewoontes af laten spiegelen. En wellicht probeer ik begrip te kweken tussen wat er speelt in onze wereld. We zijn niet hetzelfde en daar moeten we ons altijd van bewust zijn. We kunnen niet met interventies eeuwenoude tradities veranderen of ervan uitgaan dat ons beeld van de wereld op te leggen aan anderen. We zijn op een moment gekomen waar we veel delen, maar hier vaak vluchtig vanuit gaan dat we allemaal hetzelfde denken. Dit is niet zo. Gelukkig hebben vele van ons de gave om te nuanceren, dit is dan ook een beroep op de nuance. Geen verhaal over goed en kwaad. Het gaat over begrip en nieuwsgierigheid in de ander.

Laten we beginnen met de politiek in Jordanië. Het land is een moderne staat met veel traditionele invloeden. De invloed van de Engelsen is groot geweest in het land in het midden oosten. Het land kent een democratisch systeem in twee kamers, net als bij ons. Echter de indeling is anders geregeld als bij ons. In de Eerste kamer zijn er vertegenwoordigers van de verschillende stammen. Dit is te vergelijken met het House of Lords in Groot Brittannië. Hoe groter de stam, des te meer vertegenwoordigers. De stammen zijn ontstaan voordat dit systeem is geïntroduceerd. Het spreekt voor zich dat deze groep vertegenwoordigers altijd hetzelfde is. En aangezien het dezelfde rol heeft als onze eerste kamer, kunnen wetten hier goed of afgekeurd worden. Hier zitten dus geen ‘echt’ gekozen leden, want ze worden per stam afgevaardigd. Je kunt je voorstellen dat hierdoor de invloed van de grote stammen veel groter is als die van de kleinere stammen. Dit zorgt er dus voor dat hele extreme wetswijzigingen moeilijk aangenomen kunnen worden.

De Tweede kamer wordt gekozen door het volk. Echter de keuze voor leden van een partij gaan eveneens eerder op stam dan op standpunten. Zie hier het probleem van de moderne democratische staat die Jordanië heet. De macht berust dus bij de stammen en niet op het gekozen partij programma. Bovendien zijn de vertegenwoordigers in de tweede kamer uit op een zo groot mogelijke invloed binnen hun stam, dit werkt corruptie in de hand. Veel Jordaniërs klagen dan ook over de zelfverrijking binnen de tweede kamer en nog meer het parlement. Dure auto’s, huizen en megalomane projecten ten spijt. We hebben het tweede huis van de premier gezien en dat is geen Catshuis kan ik je vertellen. Een huis hoog op een heuvel met veel grond en volledig eigendom van de premier. De goede man heeft zich goed verrijkt aan zijn positie.

Boven alle partijen staat nog de Koning. Abdallah II heeft veel invloed en kan eigenhandig wetten aannemen of weigeren. Gelukkig zijn de Jordaniërs erg blij met deze half Engelse Koning. Het lijkt of iedere goede wet van zijn hand komt en zijn wetsvoorstellen kunnen bijna niet fout. Kortom het systeem kan blijven bestaan bij de gratie van de Koning en andersom. Laten we voor heel het land hopen dat de status van de koning voorlopig niet verandert. Hij is wellicht degene die veranderingen kan inzetten. Dit heeft hij ook gedaan naar aanleiding van protesten in Amman die voortkwamen uit de in de regio beruchte Arabische lente(s). De koning heeft adequaat gereageerd, heeft het volk serieus genomen en het totale parlement naar huis gestuurd. Een aantal democratische verbeteringen zijn doorgevoerd en een nieuwe regering werd geïnstalleerd. En ondanks de niet veranderde indeling, zoals hierboven omschreven is het de koning gelukt om de rust te bewaren.
Wat is de invloed van een stam op de maatschappij? Naast de politiek bepaald de stam voor een groot deel ook het dagelijkse reilen en zeilen van de Jordaniërs. Je stam is de beschermer en je vangnet. Een bijzondere wet in Jordanië schrijft bijvoorbeeld voor dat bij juridische geschillen er de mogelijkheid is om de straf tot een derde terug te brengen door de stammen (van de betrokkenen bij het juridische geschil) te laten bemiddelen. Laten we een voorbeeld nemen. Je hebt een aanrijding veroorzaakt. Je bent met jouw auto tegen een ander aangereden en hierbij is persoonlijk letsel ontstaan bij degene die je hebt aangereden. De straf die hierop staat is, naast het betalen van de schade aan het slachtoffer een gevangenis straf van 3 jaar. Een stevige straf, ik weet niet precies of het zo zwaar is, maar dit voorbeeld werd mij verteld door mijn gids. Optie 1, je betaalt de schade en je zit 3 jaar te brommen. Optie 2 je doet een beroep op je stam. Deze stam komt regelmatig bijeen om over verschillende zaken te spreken. Dit kan in een soort buurthuis in de belangrijkste plaats van de stam. Vaak zijn er binnen de stam een aantal mensen die deze zaken dan aannemen en beslissingen kunnen nemen namens de stam. Bij optie 2 wordt er besproken binnen de stam of ze bereid zijn je bij te staan. Wanneer het antwoord ‘ja’ is gaan er afgevaardigden van jouw stam praten met de afgevaardigden van de stam van het slachtoffer. Automatisch wordt de gevangenisstraf terug gebracht naar 1 jaar en een eventuele boete eveneens tot een derde terug gebracht. Tussen de twee stammen wordt bemiddeld over wat er gedaan kan worden voor het slachtoffer. Hier zitten nog twee interessante aspecten aan. Als eerste is er vaak een vertegenwoordiger van een derde stam bij om deze onderhandeling in goede banen te leiden. En wellicht het meest intrigerende is nog wel dat de te betalen schadevergoeding ook nog eens door de stam betaald kan worden. Dus niet hoofdelijk door de veroorzaker, maar de hele stam kan daar (bij een akkoord) garant voor staan. Maar hoe werkt dit dan? Hoe weet je dat je moet betalen? Bij de stam van mijn gids wordt er een WhatsApp bericht gestuurd en daarin wordt verteld dat je een bepaald bedrag moet betalen voor een stamlid. Voor meer informatie kun je naar de bijeenkomst van de stam in het lokale buurthuis. Vaak wordt hier niet na gevraagd en wordt er betaald. Op deze manier is de rol van de stam nog heel groot in het dagelijks leven.

Ook je naam in je paspoort is de naam van je stam. Naast je eigen naam zijn de tweede en derde naam van een persoon de naam van de vader en opa. Dus ik zou bijvoorbeeld Martinus Johannes Rudolfus Smit (en dit maakt Smit dan mijn stam naam) heten…of populair zou ik Martijn Jos Dolf Smit heten. Maar we gaan gemakshalve maar uit van de traditionele namen, zoals dat ook in de meeste islamitische landen is. Vrijwel alle namen hebben een verwijzing naar personen die in de koran of tijdens het leven van de Profeet Mohammed, dan wel in de periode erna, iets hebben gedaan om het geloof te verdedigen. En is dit zo vreemd? Wanneer je kijkt naar mijn naam volgens Jordaanse gebruiken, nee, want ook daar zie je personen terugkomen die iets goed gedaan hebben om het Christelijke geloof te verspreiden of verdedigen…maar om daar nu ook nog een epistel over te schrijven…dat zal ik jullie niet aan doen.

Het laatste onderwerp dat ik nog wil mee nemen in mijn zoektocht naar de ware aard van het land is: 'hoe vind je een geschikte partner?'. “Love conquers all” zou je zeggen. In een moderne staat als deze zal dat toch inmiddels wel gebruikelijk zijn, maar niet is minder waar. Ondanks de zeer hippe en moderne jongeren die we in Amman ook hebben gezien worden de meeste mannen en vrouwen gekoppeld na inmenging van de ouders (lees: de moeder). Het voorbeeld wat ik geef is exemplarische voor de manier waarop het in veel families wordt gedaan. Laat ik voorop stellen dat het in Jordanië heel gebruikelijk is om te trouwen en vervolgens 4 kinderen te krijgen. En wanneer ik dit schrijf druk ik me nog bescheiden uit. Het wordt als zodanig verwacht door de familie. En je wilt je familie niet ten schande maken natuurlijk!

Het voorbeeld: Khalid is chauffeur voor een busmaatschappij. Een man is klaar om te trouwen wanneer hij wat geld heeft gespaard en een aantal jaren gewerkt heeft. En de familie van Khalid geeft aan dat het moment is aangebroken. Als man ben je dan ergens achter in de 20 of begin 30. Khalid was op dat moment 32. Het matching kan beginnen. Bij voorkeur wordt er getrouwd buiten de stam. Dus verschillende vrouwen worden voorgesteld aan de toekomstige bruidegom. Khalid ontmoet de vrouwen en heeft verschillende gesprekken met hen. Ook de ouders van de bruidegom spreken met de potentiele vrouwen en wanneer er dan een match lijkt te zijn ,Khalid heeft 10 vrouwen ontmoet, is het moment daar om over te gaan op actie. Maar nu komt er een bijzonder aspect. Zoals gezegd de vrouw van Khalid moet in staat zijn om 4 kinderen te baren. En voordat ze gaan trouwen ondergaat zijn toekomstige vrouw twee vruchtbaarheidsonderzoeken. Deze onderzoeken kunnen het mogelijke huwelijk nog blokkeren. Dus even geen liefde, maar een dokter die bepaald of het doorgaat of niet. Geen Romeo en Julia, maar de dokter en Julia. En de man…die hoeft niet te doen, geen onderzoek ofzo. Er wordt vanuit gegaan dat hij gezond is. En wanneer dit eventueel wat moeilijk lijkt te zijn, ‘dan zijn er altijd wel wat middeltjes’ aldus Khalid.

Dan de bruidsschat? Wordt dit nog steeds gedaan. Jazeker, maar de helft is ook voor de vrouw. Dit wordt dan ook gereserveerd voor mogelijke problemen, zoals een mogelijke scheiding of het overlijden van de partner.

En dan nu een heel geëmancipeerd punt in de Arabische wereld: Bij een scheiding krijgt de vrouw dan ook de helft van de bezittingen EN de kinderen. En dat is best uniek!

Op de vraag aan Khalid of hij gelukkig was met zijn gekozen vrouw (met wie hij inmiddels 2 kinderen van 5 en 7 heeft) kwam een interessant antwoord. Hij antwoordde: “Ja, ik ben gelukkig, want mijn vrouw is voor 60% perfect en dat is heel goed!” En waarom geen 100%? “Omdat je dan niets meer te wensen hebt” aldus Khalid. En volgens hem is dit de algemene stelling van de Jordaanse man. “Op deze manier ben je sneller tevreden en houd je het langer uit” vertelde hij zelfverzekerd.

Zie hier de verschillen met onze cultuur. Het constant streven naar nog meer perfectie. Soms kan het ook genoeg zijn, wanneer ik dit laatste mag samenvatten namens Khalid. En in bepaalde zaken is dat ook zo. Tevreden zijn is een groot goed, maar mijn opvoeding, waarden en normen geven mij ook iets anders mee. Je moet ook streven naar geluk en voor dingen gaan. En dit is niet iets wat verankerd zit in de Jordaanse cultuur. En hoewel er overeenkomsten zijn en we op vele punten begrip kunnen vinden in de manier waarop het gaat, zal ieder zijn eigen ding blijven doen. En dit laatste is dan ook wat ons typeert. We zijn soms op ons zelf. We zijn soms terughoudend in onze contacten. En soms zou ik willen dat ik dit iets meer in me had. Iets minder terughoudendheid wanneer ik nieuwe mensen ontmoet. Makkelijker contact maken zoals dat gaat bij Jordaanse mannen (en eigenlijk ook in ander Arabische landen). Hier zie je altijd babbelende mannen. Zet ze bij elkaar en ze blijven maar praten, roddelen, politiek, belevingen. Weinig stilte, mensen lijken elkaar al lang te kennen, terwijl ze elkaar soms voor de eerste keer spreken.

Echter wanneer ik dit overal zou proberen kijken mensen in Nederland me wat moeilijk aan en dan zijn we weer terug bij de verschillen tussen onze gewoontes en die van de Jordaniërs.

Ach ik zou hier nog uren over kunnen schrijven en ik hoop dat het duidelijk is dat dit soort dingen mij fascineren en dat ik probeer te achterhalen waarom we doen wat we doen.

Maar genoeg gefilosofeer!

Bedankt voor het lezen en hopelijk hebben jullie een geweldig 2016!

Groet
Martijn